Afscheid van een mathemagiër: Martin Gardner 21/10/1914 – 22/05/2010

 

‘Ik heb altijd alleen maar gespeeld en ik had het geluk er voor betaald te worden.’ Martin Gardner.

 

Eerste puzzels

 

In de jaren vijftig van de vorige eeuw schreef Martin Gardner verhalen en gedichten voor ‘Humpty Dumpty Magazine’, een blad voor kinderen. Hierin publiceerde hij ook papiervouwpuzzels. Toen hij twee artikels naar ‘Scientific American’ stuurde, was het blad hier zo enthousiast over dat uitgever Gerard Piel hem prompt uitnodigde om een column te schrijven. Zo startte op 42-jarige leeftijd carrière bij het populair-wetenschappelijke tijdschrift, waarvoor hij een kwart eeuw de rubriek ‘Mathematical Games’ zou schrijven. De aandachtige puzzelfanaat merkt dat de titel zijn initialen bevat.

 

‘Het aantal puzzels dat ik zelf bedacht heb, kan je op je vingers tellen’

 

Martin Gardner moest de recreatieve kant van wiskunde tonen: wiskunde bevat veel meer speelse, leuke, intrigerende en zelfs mysterieuze feiten dan de meeste lezers denken. Wie wiskunde met uiterst moeilijke of misschien zelfs saaie theorieën associeert, kan misschien van zijn trauma genezen door de teksten van Gardner. Martin Gardner had zelf nooit wiskunde gestudeerd. Wel had hij een diploma filosofie en interesseerde hij zich voor goochelen. Hij schuimde tweedehandsboekenwinkels af naar boeken met puzzels. Hij leerde zijn publiek de puzzels van grootmeesters Henry Dudeny en Sam Loyd kennen. Een goede puzzel bezit volgens Gardner een eeuwigheidswaarde. Steevast noteerde hij nauwgezet de bron. Hij was bovendien een begenadigd leraar die zijn lezers de rijkdom van wiskunde leerde appreciëren. ‘Zelf ken ik niet zoveel van wiskunde. Daarom moet ik altijd lang nadenken over elk stap bij het oplossen van een puzzel. Dat proces noteer ik zodat iedereen het kan volgen.’ Wiskunde kan dus ook eenvoudig zijn!

 

Wiskunde is... karnaval!

 

Martin Gardner schreef zeventig boeken. De titel van zijn eerste boek luidde ‘Mathematics, Magic and Mystery’. De titel wijst alle domeinen aan, waarin de auteur zich zou specialiseren. Veel van zijn columns vonden de weg naar bundels. Enkele bekende boeken van Gardner zijn ‘Het Mathematische Circus’ en ‘Het Mathematische Carnaval’. Succes had Gardner ook met ‘The Annotaded Alice: The Definitive Edition’. Hij schreef niet alleen voor ‘Scientific American’, maar had ook een rubriek in ‘Isaac Asimov’s Science Fiction Magazine’.

 

In 1981 volgde Douglas Hofstadter hem op bij ‘Scientific American’. Douglas Hofstadter is de auteur van ‘Gödel Esher Bach: Een Eeuwige Gouden Band’. De vernieuwde wiskunderubriek heette voortaan ‘Metamagical Themas’, wat een anagram van Gardners titel ‘Mathematical Games’ is.

 

Martin Gardner geloofde niet in ufologie, dianetics en andere pseudowetenschappen

 

Martin Gardner was één van de stichters van het ‘Committee For Sceptical Inquiry’. CSI bestudeert op een kritische, sceptische wijze pseudowetenschappen en probeert nettheorieën te ontkrachten. In 1952 verscheen Gardners boek ‘Fads And Fallacies In The Name Of Science’, waarin hij stelling neemt tegen UFOlogie, dianetics en andere onzinnige theorieën. De trucs die hij als amateurgoochelaar kende, zullen hem zeker geholpen hebben bij het ontmaskeren van valse wetenschapsprofeten.

 

Hij geloofde wel in wiskunde

 

In oktober 2009 vierde Martin Gardner zijn vijfennegentigste verjaardag. Toen verscheen zijn laatste boek ‘When You Were A Tadpole And I Was A Fish’. Hierin noemt hij zichzelf een ‘schaamteloze platonist’. Hij verklaart zijn standpunt: ‘Indien alle levende wezens in het heelal zouden verdwijnen, blijven de stellingen van de wiskunde toch bestaan, ook al is er geen levende ziel meer die erover schrijft of spreekt. Grote priemgetallen zijn priemgetallen, ook al is er niemand die bewijst dat ze dat zijn.’

 

Van thuis uit was hij protestant. Later distantieerde hij zich van geïnstitutionaliseerde kerken. Hoewel hij zich geen Christen meer noemde, omschreef hij zichzelf toch nog als een ‘filosofische theïst’ en bleef hij geloven in een god.

 

Favoriete puzzels van Martin Gardner

 

Een hommage aan Martin Gardner is niet compleet zonder een paar puzzels. In ‘The Greatest Puzzles Of All Time’ van Matthew Costello somt Gardner zijn tien favoriete puzzels op. Hier volgen twee ervan.

 

LEES DE HIEROGLIEVEN

Zie figuur 1. Welk symbool vult de reeks aan?

 

HET MARTINIGLAS

Zie figuur 2. Vorm met lucifers een glas waarin een kers ligt. Verleg twee lucifers zodat de kers buiten het glas komt te liggen. Schema b en c zijn foutieve oplossingen: in b ligt de kers niet buiten het glas en in c zijn er meer dan twee lucifers verschoven.

 

Meer info:

en.wikipedia.org/wiki/Martin_Gardner Een biografie van Martin Gardner

Costello, Matthew, The Greatest Puzzles Of All Time. De auteur wijdt een hoofdstuk aan Gardner, de ‘deken’ van de recreatieve wiskunde. Ook hier heb ik heel wat informatie uit overgenomen.

 

Frank Beckers