Vliegen, een eeuwenoude droom

 

“De traditionele Perzische tuin was een heilige ruimte, rechthoekig van vorm, bestaande uit vier delen die de vier werelddelen voorstelden. Eén plek was nog heiliger dan de andere: het middelpunt, dat de navel van de wereld voorstelde (daar bevonden zich het bekken en de waterstraal). Alle planten in de tuin moesten opgesteld zijn in die ruimte, die een soort microkosmos vormde. Het tapijt was oorspronkelijk een afspiegeling van de tuin. De tuin is een tapijt waarin de wereld symbolisch zijn volmaaktheid bereikt, terwijl het tapijt een soort mobiele tuin is waarmee je door de ruimte kan reizen. De tuin is het kleinste stukje wereld en tegelijk is het ook de hele wereld in een notendop.”

Michel Foucault

Villa Empain

 

De ‘Boghossian Stichting’ probeert de westerse en de oosterse culturen dichter bij elkaar te brengen. Het culturele centrum voedt de dialoog tussen west en oost door onder andere concerten, conferenties en tentoonstellingen in het unieke kader van de ‘Villa Empain’ in Brussel in te richten. Dit prachtige art deco gebouw werd in opdracht van Louis Empain door de Zwitserse architect Michel Polak (1885 – 1948) tussen 1930 en 1934 gebouwd. Na een uitgebreide renovatie werd het gebouw weer voor het publiek geopend.

 

De huidige tentoonstelling ‘Het Paradijs En De Hel. Van Vliegende Tapijten Tot Drones’ plaatst de aloude droom van te kunnen vliegen centraal. De overlevering beweert dat de legendarische Koning Solomon een vliegend tapijt bezat. Dat was handig om naar de Koningin van Sheba te vliegen, van wie hij trouwens het tapijt cadeau zou hebben gekregen. De meesten onder ons zullen het vliegende tapijt uit de Perzische cultuur kennen. Populair zijn de vertellingen van ‘Duizend-en-een Nacht’. In de tiende eeuw geraakten de Indisch-Perzische verhalen tot in Bagdad verspreid. Sir Richard Francis Burton vertaalde het verhaal in de negentiende eeuw naar het Engels.

 

Vliegende tapijten

 

De tentoonstelling opent met een “echt” vliegend tapijt ‘Rising Carpet’. Moussa Sarr laat vier drones de vier hoeken van een tapijt dragen. Vliegende tapijten zien we ook op oude Perzische miniaturen en schilderijen. Een moderne variant treffen we aan in de reeks ‘Alice In The Land Of Iran’ van Babak Kazami. Ik wist niet dat er ook Russische volksverhalen over vliegende tapijten verteld worden. De Russische schilder Viktor Vasnetsov illustreert dit met ‘Flying Carpet’.

 

Grappig wordt het met een tapijt dat tegen de muur is gevlogen van Pravdoliub Ivanov. Ingenieus is de installatie van Samuel Rousseau. De algoritmengoochelaar – zo noemt de wandelgids hem - projecteert beelden op een tapijt. In een ander werk brengt hij de tekening op een tapijt via een animatiefilm tot leven.

Ook Panamarenko heeft een vliegend tapijt ontworpen. Zijn ‘Magic Carpet’ wordt door wel veertig motoren aangedreven. Daarnaast zien we nog een hele reeks werken van de Antwerpenaar: de ‘Vliegende Sigaar’, de ‘Vliegende Ring’ en zijn vliegende schotels ‘Bing Of The Ferro Lusto’ en ‘Bing 2’. Bovendien hangen er tekeningen van de ‘Archaioptherix’ en het ‘Magnetisch Veld’.

 

Vliegers

 

In de vierde eeuw voor Christus gebruikten Chinese militairen vliegers om boodschappen over te brengen of simpelweg om de vijand angst aan te jagen. In Afghanistan is het vliegeren nog steeds razend populair. Helaas werd de sport een tijd door de Taliban verboden. Vandaag mag het weer. Hier hoort een fragment van ‘Kite Runner’ van Marc Forster uit 2007 bij.

 

Ufo’s

 

De rol van het vliegende tapijt is in de populaire cultuur door vliegende schotels overgenomen. De affiche ‘I Want to Believe’ uit de ’X-Files’ mag dan ook niet op de tentoonstelling ontbreken. Anne-Marie Jugnet en Alain Clairet hebben zelfs een schilderij met drie Ufo’s op gemaakt.

 

Drones

 

Even nadrukkelijk als het vliegende tapijt zijn drones op de tentoonstelling aanwezig. Wie in de centrale inkom naar omhoog kijkt, ziet boven zich een bewakingsdrone van Björn Schülke cirkelen. De boordcamera neemt de omgeving op. Let op: je komt zelf in beeld. Alexandre Arrechea klaagt de schending van onze privacy aan met ‘The Garden Of Mistrust’. Dit is een metalen boom vol met camera’s die voortdurend een andere positie innemen en de omgeving in het oog houden. Buiten staat de bewakingsrobot ‘Planet Space Rover’ van Björn Schülke.

Tegen al dat geweld moeten we ons wapenen. Dat kan met de kledinglijn ‘Stealth Wear’. Adam Harvey ontwerpt beschermende kledij tegen drones. Zijn kleren moeten infrarode en röntgenstraling tegenhouden. De Nederlander Ruben Pater stelde een ‘Drone Survival Guide’ samen. Of laten we het gevaar weglachen. Het Italiaanse collectief ‘Iocose’ (Iocos is Latijn voor grap) denkt na wat drones zouden kunnen doen in een wereld zonder geweld. Hun drones nemen zowaar onschuldige selfies.

 

Film

 

De Boghossian Stichting richt bij elke tentoonstelling in ‘Villa Empain’ steevast een lokaal in als videozaal. Ditmaal zijn er filmfragmenten van ‘Aladdin’, ‘De Dief Van Bagdad’ met Raoul Walsh en Douglas Fairbanks uit 1924, ‘Earth Versus Flying Saucers’, ‘2001: A Space Odyssey’, ‘Terminator’, ‘The Day The Earth Stood Still’ en ‘Marco Polo’.

 

HET PARADIJS EN DE HEL. VAN VLIEGENDE TAPIJTEN TOT DRONES
6 maart tot 6 september 2015
Villa Empain, Franklin Rooseveltlaan 67, 1050 Brussel

 

Meer info:
www.villaempain.be
www.fondationboghossian.com

Frank Beckers