Andere Werelden in de British Library

Sciencefiction tentoongesteld

Op amper drie maanden tijd bezocht ik twee grote tentoonstellingen over sciencefiction. In juli zag ik in Parijs ‘Entre Science Et Fiction’ in La Cité des Sciences. Eind september was ik nog net op tijd in Londen om ‘Out Of This World’ in de British Library te zien. Beide tentoonstellingen vertellen de hele geschiedenis van het genre en behandelen alle belangrijke thema’s aan de hand van honderden boeken.

In Parijs wordt wel meer aandacht aan cinema besteed. Dankzij de tientallen kostuums en de grote filmrekwisieten oogde daar alles spectaculair. Jawel, heel wat spectaculairder dan in Londen! Daar staat tegenover dat je in Londen naar een jukebox met sf-liedjes kon luisteren.

Wat is SF?

De British Library heeft haar sf-klassiekers in zes thema’s gegroepeerd. De curatoren spreken van zes werelden: buitenaardse werelden, toekomstige werelden, parallelle werelden, virtuele werelden, het einde van de wereld en ten slotte perfecte werelden.

De tentoonstelling start met de obligate vraag ‘Wat is sciencefiction?’ Enkele citaten staan in grote letters boven en onder de vitrines met boeken geschilderd. Bruce Sterling zegt: “Fictie is het onmogelijke mogelijk maken. SF is het onwaarschijnlijke mogelijk maken”. Margaret Atwood voegt daar aan toe: “Als we ons iets kunnen inbeelden dan zullen we het ook kunnen doen”. Enkele boekenkasten verder komen we A.E. Poe tegen: “Alles wat we zien of denken te zien, is slechts een droom in een droom”.

De schrijvers spreken niet enkel in citaten tot de bezoeker. Je kunt bovendien naar interviews met hen luisteren.

Wondere Wereld

Bij de protosciencefiction lagen ditmaal de oorspronkelijke Engelse uitgaven, waar er in Parijs voor vertalingen en dus voor meestal minder oude boeken gekozen was. Niet alles is Engelstalig. Van ‘Brave New World’ zien we een Poolse samizdatuitgave. Van Lucianus van Samosata’s ‘Waargebeurde Geschiedenis / True History’ lag in Londen zowaar een oude Nederlandse vertaling. ‘Wondere Wonderheden’ dateert uit 1647 en werd in Antwerpen gedrukt. Het klinkt als de titel van een Suske en Wiskeverhaal. Het oorspronkelijke Griekse werk is uit de tweede eeuw na Christus. Deze satire bevat een reis naar de maan.

Elk boek wordt samengevat. Ten minste de centrale idee wordt verteld. Ook in Londen was ik daarom enkele uurtjes zoet op de tentoonstelling, wilde ik alles gelezen krijgen.

Er liggen heel wat ontdekkingen en curiosa tussen. Ik leerde dat de Spanjaard Enrique Gaspar als allereerste een tijdreisverhaal bedacht met ‘El Anacronópete ’ uit 1887. Dat is acht jaar voor H.G. Wells’ ‘Time Machine’. Er ligt een brief van George Orwell aan zijn uitgever Fredric Warburg, waarin de schrijver twijfelt tussen de titel ‘The last Man In Europe’ of ‘1984’. De codex van Luigi Serafini uit 1981 beschrijft in een gefantaseerde taal een onbestaand territorium. En ik had me totaal niet aan een sf-verhaal van Winston Churchill verwacht. Met ‘If Lee Had Not Won The Battle Of Gettysburg’ waagde hij zich aan een alternatieve geschiedenis. Daarnaast liggen er manuscripten van onder andere Edwin Abbott (‘Flatland’).

‘Out Of This World’ besteed veel aandacht aan de klassiekers. Schrijvers behorende tot de mainstream als Jonathan Swift, Thomas More, Voltaire passeren de revue. Maar ook de grote namen uit de SF-wereld komen ruimschoots aan bod: H.G. Wells, Jules Verne, de Strugatsky broers, Ray Bradbury, Ursula LeGuin, John Brunner, Isaac Asimov, Robert A. Heinlein, Arthur C. Clarke, Philip K. Dick en vele anderen.

Muziek van de sterren

Tussendoor kan je even op een bank uitrusten. Daar kan je naar muziek luisteren. Alle liedjes hebben een sciencefictiontekst. In totaal kan je kiezen uit een veertigtal nummers. Vanzelfsprekende titels zijn ‘Space Oddity’ van David Bowie en ‘In The Year 2525’ van Zager en Evans. Ik noteer enkele andere nummers: ‘Where’s Captain Kirk?’ van Spizzenergi, ‘Spaceman’ van Babylon Zoo, ‘Robots’ van Kraftwerk, ‘2000 Light Years From Home’ van de Rolling Stones, ‘Planet Claire’ van de B-52’s, ‘Orbit Around The Moon’ van Joe Meek en ‘Two Little Men In A Flying Saucer’ van Ella Fitzgerald.

De British Library beheert het archief van J.G. Ballard. We zien dan ook meerdere manuscripten van de auteur. Ondertussen kan je naar een interview met hem en ‘Video Killed The Radiostars’ luisteren. The Buggles inspireerden zich voor dit nummer op J.G. Ballards korte verhaal ‘The Sound Sweep’.

Tripod

‘Out Of This World’ is in de eerste plaats een boekententoonstelling. In vergelijking met de tentoonstelling in Parijs worden er nauwelijks grote objecten uitgestald. Toch staan er enkele grotere voorwerpen. Blikvanger is de tripod uit ‘War Of The Worlds’. Even verder staat de telefooncel uit Doctor Who.

Een robot leest een fragment voor uit Stanislavs Lems ‘The Cyberiad’. Een videospel vraagt wie als eerste een luchtballon in een verhaal gebruikte. Antwoord: Mary Shelley. Een andere vraag luidt: Wanneer werden e-books voor het eerst beschreven? Stanislav Lem bedacht een soort digitaal papier in ‘Return From The Stars’ in 1961.

Is het nu 2011 of 1984?

Bezoekers mochten geen foto’s nemen. Ik begrijp dat zoiets niet kan op een kunsttentoonstelling met oude, fragiele schilderijen. Maar met boeken? Dit leidde tot een vreemde ervaring: in de wereld der utopieën staat in het groot “Big Brother is watching you”. Inderdaad, wanneer je naar het plafond kijkt, zie je tien, twintig camera’s die je in het oog houden. En tijdens de rellen van afgelopen zomer in de Britse hoofdstad hebben de camera’s geen plunderaars tegengehouden. De Londense overheid zal hier tegenover opwerpen dat de politie achteraf wel daders kon identificeren dankzij deze beelden. Londen is wellicht de Europese hoofdstad is met de meeste veiligheidscamera’s in het stadsbeeld.

Seminarie sciencefiction

Naast de tentoonstelling stonden er nog heel wat extra’s op het programma. De gids van de tentoonstelling werd door Mike Ashley geschreven. Het boek bevat heel wat informatie en essays over SF. De interviews met schrijvers zijn op een cd uitgebracht. Isaac Asimov, J.G. Ballard, Brian Aldiss, Kurt Vonnegut, Douglas Adams en anderen geven hun mening over SF. Het boek en de cd zijn in de winkel van de British Library te koop. Online kan dat via www.bl.uk/shop. Via ecards.bl.uk kan je trouwens nog steeds een postkaart ‘Out Of This World’ versturen.

In de bibliotheek vonden lezingen plaats over J.G. Ballard en over Stanislav Lem. Het programma lezingen was spijtig genoeg al afgelopen toen ik in Londen verbleef. Maar de tentoonstelling was meer dan de moeite waard!

OUT OF THIS WORLD. SCIENCE FICTION BUT NOT AS YOU KNOW IT

20 mei - 25 september 2011

British Library, 96 Euston Road, Londen

Gratis inkom

 

OUT OF THIS WORLD. SCIENCE FICTION BUT NOT AS YOU KNOW IT

Mike Ashley. 144 pagina’s. 2011

 

SCIENCE FICTION WRITERS

1. 73 minuten. 2011

 

Meer info:

www.bl.uk/sciencefiction

 

Frank Beckers