Het ontstaan van de Oerknaltheorie

 

De Oerknal

 

In 1927 publiceerde de Leuvense professor Georges Lemaître het artikel 'Un univers homogène de masse constante et de rayon croissant, rendant compte de la vitesse radiale des nébuleuses extragalactiques'. Hierin formuleerde hij de hypothese van het uitdijend heelal. Georges Lemaître leidde die expansie van het universum uit de relativiteitstheorie van Albert Einstein en de waarnemingen van Edwin Hubble af. Wanneer je dat proces in de tijd terugdraait, beland je op een beginpunt, het eerste ogenblik, waarop het hele heelal zich nog in een enkele singulariteit bevond. Georges Lemaître noemde dit “l'atome primitive”, zeg maar het “oeratoom”.

 

Later noemde de Britse astrofysicus Fred Hoyle deze hypothese spottend de 'Big Bang'. Fred Hoyle verwierp de Oerknal en geloofde in een statisch heelal dat geen begin of einde kent. Toen echter Arno Penzias en Robert Wilson van Bell Laboratories in 1965 de kosmische achtergrondstraling vonden, werd het pleit in Lemaitres voordeel beslecht. Kosmologen beschouwen die achtergrondstraling immers als een overblijfsel van de oerknal.

 

Symposium

 

In de zomer lanceert de Europese ruimtevaartorganisatie, de ESA, haar vijfde Automated Transfer Vehicle. De ATV's zijn cargoruimteschepen om het internationale ruimtestation ISS te bevoorraden. De nieuwe satelliet is 'Georges Lemaître' gedoopt, zodat de Leuvense wetenschapper opnieuw in de belangstelling komt te staan. De KULeuven en de UCL grepen de kans om gezamenlijk een symposium over Georges Lemaître en de betekenis van de Oerknal in de moderne kosmologie te organiseren.

 

De Franstalige Georges Lemaître werd in 1894 Charleroi geboren, studeerde in Leuven en werd er professor. In 1923 werd hij in Mechelen priester gewijd. Hij gaf in Leuven les relativiteitstheorie, sterrenkunde, mechanica, wetenschapsgeschiedenis, methodologie en filosofie. Hij woonde in een appartement op het toenmalige Fochplein. Zijn werkkamer was in het Premonstreit College in de Naamsestraat 40. In 1966 stierf hij in Leuven en werd in Marcinelle begraven.

 

Het symposium eindigde met de onthulling van een plaat aan de ingang van het Premonstreit College in aanwezigheid van enkele familieleden van Lemaître.

 

Toekomstig kamermuseum

 

Het college is aan renovatie toe. Indertijd bevond zich hier het Instituut voor Natuurkunde. De tweehonderd deelnemers aan het symposium kregen een vooruitblik van wat later een klein museum over Lemaître zal worden op de derde verdieping in kamer 03.29.

 

Nu is het nog steeds een vrij kale kamer met niet meer dan een enkele stoel en tafeltje. Op de tafel ligt een boek opengeslagen op zijn artikel uit 1931 in 'Nature', dat een vertaling was van zijn oorspronkelijke artikel uit 1927. Tegen de muur hangen enkele foto's. We zien Georges Lemaître in het gezelschap van zijn medewerkers Odon Godart en Andrée Bartholomée. Odon Godart was meteoroloog en Andrée Bartholomé was computerspecialiste. Een andere foto toont Lemaitre in gezelschap van Albert Einstein. Op een derde beeld staat de eerste computer aan de Leuvense universiteit. In 1958 werd op Lemaîtres vraag een Burroughs E 101 geïnstalleerd. Lemaîtres neef Gilbert vertelde me dat zijn Oncle Georges hem op deze machine de eerste beginselen van het programmeren had bijgebracht. Hij geraakte zo enthousiast dat hij later als volwassene voor een job als informaticus heeft gekozen.

 

Astrotoerisme

 

Ik vermoed dat kamer 03.29 op7 mei slechts een pop-up museum voor één dag was. De bedoeling is wel dat er een permanente tentoonstelling komt. Af en toe vragen toeristen immers of er in de stad of aan de universiteit nog materiële verwijzingen naar Georges Lemaître zijn. De bezoekers op zoek naar Lemaître zijn meestal natuurkundigen of (amateur-)astronomen. Hopelijk zal Lemaitre en zijn bijdragen tot de kosmologie in de toekomst meer aandacht krijgen. Hij is zonder twijfel één van de belangrijkste wetenschappers die ons land heeft voortgebracht!

 

SYMPOSIUM GEORGES LEMAÎTRE'S BIG BANG IN MODERN COSMOLOGY

7 mei 2014

Promotiezaal Universiteitshal, Naamsestraat 22, Leuven

 

PREMONTSTRAIT COLLEGE

Naamsestraat 61, Leuven

 

LANCERING ATV GEORGES LEMAÎTRE

25 juli 2014

Ruimtehaven Kourou, Frans-Guyana

 

Meer info:

http://blogs.esa.int/atv/category/atv-5/

 

Frank Beckers