Toekomstbeelden van vroeger en nu
Terug naar de toekomst
De Expo ’58 wordt dit jaar uitgebreid gevierd. In Antwerpen worden de activiteiten gegroepeerd in het festival O58. De Antwerpse erfgoedcel nodigde futurologe Maya Van Leemput uit om een documentaire te maken. De opdracht luidde uitdrukkelijk om niet enkel nostalgisch terug te blikken op de wereldtentoonstelling. Er moest ook naar de toekomst worden gekeken.
Maya Van Leemput noemt haar vakgebied ‘toekomststudies’ of ‘Future Studies’. Deze discipline bouwt voort op de ideeën van futurologen als de Nederlander Fred Polak en zijn Amerikaanse collega’s Elise en Kenneth Boulding. Maya Van Leemput beklemtoont dat futurologen de toekomst niet voorspellen, maar dat ze mogelijkheden onderzoeken. Welke toekomst beelden mensen zich in? Welke alternatieven zijn mogelijk? Welke zijn wenselijk? Onze blik op de toekomst bepaalt immers ons handelen vandaag.
Voor het project over de wereldtentoonstelling interviewde ze twintig ooggetuigen en acht spiegelgetuigen. Spiegelgetuigen hebben hetzelfde profiel, lees dezelfde leeftijd en beroep, als een ooggetuige. Het resultaat van haar onderzoek is de documentaire ‘Het Verleden Volgens De Toekomst’.
‘Het Verleden Volgens De Toekomst’
Tijdens de Erfgoeddag 2008 op 13 april ging de documentaire in première. Herhaaldelijk werd en wordt het document vertoond tijdens O58. Ik woonde de vertoning op 15 juni in het Zuiderpershuis bij.
Het thema van de Expo ’58 was ‘een humanere wereld’. De oorlog was voorbij en de mensen waren heel optimisitisch over de toekomst. Op dat ogenblik woedde wel al de tweestrijd tussen de VS en de USSR. Beide kampen wilden met hun paviljoenen de wereld overdonderen van hun kunnen. (En tussenin lag het paviljoen van Vaticaanstad, merkt een Expobezoeker op.) De Russen toonden de Spoetnik, de Amerikanen een computer.
De interviews worden afgewisseld met beelden van de tentoonstelling. Er werd dankbaar geput uit de opnames van amateurfilmer André Verhaegen, die alles met zijn kleurencamera vastlegde. Daarnaast zijn er beelden van Belgavox. De toekomst wordt gesuggereerd met fragmenten uit sciencefictionfilms. We zien bijvoorbeeld even de bemanning van Star Trek.
Wie de Expo meemaakte, is nog steeds vol lof. Ze zijn - op een dissidente stem na die de hypocrisie van die tijd hekelt - positief over de tijd van de Expo. Wanneer de geïnterviewden over 2058 praten, zijn ze heel wat minder positief. Tegelijkertijd wordt het allemaal minder concreet. Hoe de wereld van de toekomst er volgens hen zal uitzien, komen we niet te weten. Wel merken we dus dat hun optimisme weg is. ‘Alles gaat te snel’, ‘ Het einde van de kringloop’, ‘Mijn kleinkinderen zullen het slechter hebben dan ik’.
Toekomst en Geschiedenis
Toen het programma van O58 bekend werd, werd er op 15 juni ook een debat gepland. Het is immers vijftig jaar geleden dat de UNECCO een debat in de gebouwen van de wereldtentoonstelling op de Heizel organiseerde. Nu wil UNESCO Vlaanderen hierbij aanknopen. Futurologen en historici zouden over toekomstbeelden toen en nu discussiëren. Omdat twee deelnemers echter hadden afgehaakt, werd het debat uitgesteld. Mogelijk komt er in oktober een herkansing.
De vertoning van de film werd afgesloten met een discussie onder de aanwezigen. De tien kijkers hadden elk wel hun eigen commentaren. Ik heb enkele losse opmerkingen genoteerd: Hoe kijken de inwoners van de derde wereld naar de toekomst?
Jongeren hebben andere waarden, bijvoorbeeld i.v.m. privacy.
De energiecrisis is bepalend voor de toekomst.
China versus het westen. Wij hebben veel te verliezen, vandaar dat we conservatief reageren en grote verschuivingen vrezen. In China daarentegen hoopt men juist op veel veranderingen, want men heeft er niets te verliezen, maar wel veel te winnen.
Hopen - of moeten we zeggen wensen - blijft belangrijk.
Iedereen moet zijn bijdrage leveren voor een betere wereld, een ecologische wereld en meer democratie.
HET VERLEDEN VOLGENS DE TOEKOMST
Regie: Maya Van Leemput
België / 2008 / 48 minuten
TOEKOMST EN GESCHIEDENIS
Film en debat over toekomstbeelden van vroeger en nu.
Oktober 2008. Exacte datum nog niet bekend.
Zuiderpershuis, Waalsekaai 14, Antwerpen
Organisatie: UNESCO Centrum Vlaanderen
Meer info:
Frank Beckers
Maak jouw eigen website met JouwWeb