Geschreven en ongeschreven toekomstbeelden

 

All the Worlds Futures

Het thema van de 56ste Biënnale Venetië luidde “All The Worlds Futures”. “Alle Toekomsten…” dat hoorde ik graag! Ik moest er dus niet aan twijfelen of ik naar de Biënnale zou gaan of niet.

De ene kunstenaar sprong al vrijer dan de andere met het onderwerp om. Vaak zag ik zelfs helemaal geen band met het onderwerp, maar op zo’n divers kunstenfestival als de biënnale stelt dat natuurlijk geen probleem. Soms werd het thema wel zeer letterlijk genomen. Dat leidde dan tot sciencefiction, utopieën, dystopieën, steden van de toekomst en toekomstige geschiedenissen. In mijn tweede artikel over de biënnale wil ik hier dieper op ingaan. Ik waarschuw wel dat ik de biënnale, die zo enorm uitgebreid is, met de oogkleppen van de SF bekijk! Wie zelf de biënnale bezoekt, zou wel eens kunnen denken dat ik een ander festival bezocht heb!

Oosterse toekomst

‘The Ways of Folding Space & Flying’ van het Koreaanse duo Moon Kyungwon en Jeon Joonho van ‘News from Nowhere’ refereert in de taoïstische traditie naar een bovennatuurlijke kracht om te leviteren, te vliegen en zelfs door ruimte en tijd te reizen. Het verhaal wordt vanuit de toekomst door een vrouw verteld die een archeologische onderzoek naar de menselijke beschaving doet.

‘La Town’ van de Chinese Cao Fei is een veertig minuten durende film die opgenomen werd in een diorama van een post-apocalyptische Europese stad met speelgoedfiguurtjes. Een man en een vrouw vertellen hoe het leven er vroeger aan toeging en welke rampen er gebeurd zijn. De film kon me heel goed bekoren!

 ‘Shan-Shui Society – The Imagery of the Future ‘ is een onderdeel van ‘Humanistic Nature. Nature and Society. An Insight in the Future’ in Palazzo Ca’Faccanon in samenwerking met het Shanghai Himalayas Museum. Dertien kunstenaars werkten mee. De tentoonstelling bestaat uit foto’s, schilderijen, video’s en installaties. Er wordt een stad geschetst, gebouwd volgens de spirituele principes van de Shan (berg) en Shui (Water) filosofie. Shan-Shui symboliseert de ultieme harmonie tussen mens en natuur. Shan-Shui is ook de naam van het traditionele genre om landschappen af te beelden in de stijl van het Confucianisme. Ook de video ‘Day of Perpetual Night’ vertelt over de ideale stad naar de prozatekst ‘Peach Blossom Spring’ van de Chinese dichter Tao Yuanming. De titel ‘Peach Blossom Spring’ staat nu in China voor “utopie”.

In het Chinese paviljoen speelde de video ‘Moving Gods’ Lu Yang met kleurrijke mandala’s en aureolen.

Eeuwige wederkeer

Tsang Kin-Wah uit Hong Kong werd beïnvloed door de existentiële filosofie van Friedrich Nietzsche. De titel van zijn hypnotiserend werk ‘The Infinite Nothing’ verwijst naar de Duitse filosoof, die in ‘De Vrolijke Wetenschap’ schrijft: “Dolen wij niet als door een oneindig niets? Ademt ons niet de lege ruimte in het gezicht?” De bezoeker wandelt langs vier video’s. Op het einde wordt hij uitgenodigd door een deur te stappen en zo komt hij weer aan het begin… de eeuwige wederkeer die ons volgens Nietzsche wacht.

Het verleden als dystopie

De bijdrage ‘United Dead Nations’ van Ivan Grubanov voor Servië is ironisch. Je ziet vlaggen van landen die de voorbije eeuw verdwenen zijn: de USSR, de DDR, het Ottomaanse Rijk, het Oostenrijk-Hongarije, Tibet, … Opvallend veel bijdragen aan de biënnale 2015 beschreven een verleden, dat we absoluut niet willen herhalen of een toekomst die we absoluut willen vermijden.

Internaut, cyborg, astronaut

De figuratieve, surrealistische schilderijen van Tetsuya Ishida tonen Kafkaiaanse taferelen: zijn het mensen of cyborgs of mensen die in robotten veranderen? De Japanse schilder stierf op zijn eenendertigste. Hij beeldt vervreemding en angst in onze moderne wereld uit.

In de kelder van het Duitse paviljoen kon je je in een ligstoel installeren om de film "Factory of the Sun" van Hito Steyerl te bekijken die financiële wanpraktijken van de Deutsche Bank aanklaagt. Maar opgelet: de eerste boodschap op het scherm is “This platform was hacked”. Film wordt met digitale beelden vermengd. Er zijn flarden uit een nieuwsbulletin over vermoorde betogers en dansvideo’s.

De Zuid-Afrikaanse bijdrage bevat onder meer een video en een beeld van een Afronaut, een astronaut uit Afrika die vanuit Afrika gelanceerd wordt. Wie nader toekijkt ziet dat het kostuum gemaakt is van Zimbabwaanse bankbiljetten. Kunstenaar Gerald Machona komt uit Zimbabwa. Toen hij de Afronaut maakte, had hij Visumproblemen en wachtte hij op de toelating om ter naar Kaapstad te kunnen om verder te studeren. Hij ziet de ironie ervan in dat precies hij gevraagd werd om mee te werken aan het paviljoen van Zuid-Afrika. Zijn Afronaut is de economische vluchteling die in Zuid-Afrika zijn geluk zoekt, maar daar slachtoffer is van xenofobie, de vluchteling als alien.

De Afronaut brengt me bij een kostuum uit het paviljoen ‘Toekomst van Design’. De ‘Internaut’, die van dichterbij bekeken een astronautenpak bleek te zijn, kon zo weggelopen zijn uit de Matrix.

Een profetie voor 1973

Broadside ballads waren volkse liedjes die spotgoedkoop op één zijde van een blad papier werden gedrukt. Tekst, melodie en houtdrukillustraties stonden op het blad naast nieuwtjes en religieuze boodschappen. De liedteksten behandelden de harde labeur en de miserabele arbeidsomstandigheden. Toch waren veel teksten humoristisch om de dagelijkse ellende te doorbreken. Deze bladen werden massaal gekocht en vervolgens werden de liedjes in pubs gezongen. Deze muziek wordt ook wel eens de Engelse Blues genoemd. In Venetië konden we een aantal broadside ballads uit Manchester bewonderen.

Mijn aandacht werd door de tekst ‘A Prophecy for 1973’ getrokken. Het lied werd waarschijnlijk rond 1873 gecomponeerd. Honderd jaar in de toekomst ligt een utopisch land, waar niemand nog honger lijdt en niemand nog arm is:

No Government laws we shall have, it is true
There will be no Magistrates, no Bobbys in blue
…
Everyone willl be rich, there will be no need to beg
Nor stump up or down, with a old wooden leg
If your limbs are blown off, with a bullet or breeze
The Doctors will replace you new one’s with ease

 

BIENNALE DI VENEZIA
9 mei – 22 november 2015
Venetië

Meer info:
www.labiennale.org
2015.venicebiennale.hk/#Exhibition
vimeo.com/140519627
www.youtube.com/watch?v=bZLPuea4fu0
www.youtube.com/watch?v=FyqqiELBDZM

Frank Beckers