Utopia aan de Dijle

Vijfhonderd jaar ‘Utopia’

Vijfhonderd jaar geleden verscheen in Leuven ‘Utopia’ van Thomas More. De Engelse filosoof, diplomaat en politicus was in opdracht van koning Hendrik VIII in Vlaanderen bezig aan een diplomatieke opdracht. Hij verbleef onder meer in Antwerpen, Brugge en Mechelen. Tijdens zijn verblijf in onze streken, schreef hij zijn boek. ‘Utopia’ is een satire op de Engelse politiek van zijn tijd. Bovendien formuleert de auteur ideeën hoe het beter zou kunnen. Hij bezorgde het manuscript aan zijn vriend, de humanist Erasmus, die toen in Leuven lesgaf. Erasmus liet het boekje uitgeven door het Leuvens atelier van drukker Dirk Martens.

‘Utopia’ was zeker niet het eerste werk dat een ideale wereld schetst, maar gaf het utopische genre wel zijn naam. De uiteindelijke titel ‘Utopia’ was een Grieks neologisme dat Erasmus suggereerde in plaats van ‘Nusquama’ – Latijn voor “nergens” – zoals Thomas Mores oorspronkelijke titel luidde. Met zijn verhaal stapte Thomas More in de traditie van Plato die in de vierde voor Christus in ‘De Staat’ de ideale samenleving beschreef.

De stad Leuven grijpt deze vijfhonderdste verjaardag aan om een groots stadsfestival te organiseren. De meeste bezoekers zullen ongetwijfeld voor de prestigieuze kunsthistorische tentoonstelling ‘Op Zoek Naar Utopia’ in Museum M komen. Behalve exposities staan er wandelingen, concerten, lezingen, performances en een TEDx-conferentie op het programma.

Openingsweekend 500 jaar Utopia

De officiële opening vond plaats op zaterdag 24 september. Vice-rector Katlijn Malfliet en schepen van cultuur Denise Vandevoort stelden het festival voor. Enkele grote activiteiten werden in de schijnwerper geplaatst. Zo sprak architect Hilde Heynen over ‘Lutopia’ of Leuven als stad van de toekomst in 2116. Een multidisciplinaire groep van de KU Leuven beschrijft hoe een vrouw uit de toekomst, honderd jaar na ons, naar onze tijd terugreist. Thomas More situeerde zijn utopie op een eiland, geïsoleerd van de onvolmaakte wereld. Tegenwoordig zijn er geen onontdekte gebieden op aarde meer. ‘Lutopia’ moet dus een stad in een ideale wereld zijn.

Ronny Mosuse bracht enkele protestliederen uit zijn concert ‘Songs For Utopia’, dat op 19 januari in Het Depot plaatsvindt. De trailer van de documentaire ‘Back To Utopia’ van Fabio Wuytack werd vertoond. De avant-première is op 28 oktober in Kinepolis Leuven. In november volgt de tv-première op Canvas.

De burgemeester kreeg het laatste woord. Louis Tobback hield een vurig pleidooi om de vrijheid niet uit het oog te verliezen. Hij herinnerde aan de utopieën die men probeerde te realiseren. Stuk voor stuk liepen die faliekant af. De communistische en nazistische utopieën kostten vorige eeuw tientallen miljoenen mensen het leven.

UFO geland in stadsbibliotheek

Maar eigenlijk was het feestweekeind al een dag eerder begonnen. Vrijdags landde de UFO van het Antwerpse collectief Rooftoptiger op het binnenplein van de stadsbibliotheek. Hun UFO komt niet uit de interstellaire ruimte, maar staat voor een ‘Utopian Flying Object’ of ‘Utopiamachine’. Bekende Leuvenaars klommen aan boord en lazen voor uit Thomas Mores boek. Leuvens burgemeester Louis Tobback vertaalde zijn hoofdstuk naar het Leuvens dialect. Ditmaal was het laatste woord voor rector Rik Torfs, die de marathon mocht afsluiten.

Tijdens het weekend was de Utopiamachine het decor voor een aantal lezingen over utopische verwachtingen. Alle bezoekers van de leesmarathon en de lezingen in de UFO ontvingen trouwens een gratis exemplaar van ‘Utopia’. Paul Silverentand vertaalde het boek opnieuw uit het Latijn. De stad Leuven en de universiteit lieten het boek op vijftienduizend exemplaren verschijnen. Onder anderen krijgen alle scholieren van het laatste jaar een exemplaar.

Leuven anno 1516

Zondagmiddag konden de toeristen mee met de eerste stadswandeling ‘Utopia Op Zondag’. Tot 22 januari 2017 wordt elke zondagnamiddag deze wandeling herhaald. Een betere naam was misschien ‘In De Voetsporen Van Erasmus’. Er zijn geen historische getuigen van More in Leuven. In een brief uit 1515 vermeldde Thomas More wel dat hij enkele jaren eerder Leuven had bezocht.

De wandeling toont Leuven uit 1500. Het was de tijd van de humanisten zoals Erasmus en Vives. In die tijd telde de Leuvense Alma Mater tweeduizend studenten.

Op zoek naar Utopia

De twee grote tentoonstellingen van het festival openen op 20 oktober. Museum M gaat ‘Op Zoek Naar Utopia’ en ‘Utopia & More’ in de universiteitsbibliotheek onderzoekt het werk van Thomas More en de utopische traditie.

Enkele kleinere tentoonstellingen zijn al te bezoeken. De stadsbibliotheek toont grafisch werk van Jan Beulen. De kunstenaar heeft drie nieuwe etsen over Utopia gemaakt. In de Academie voor Beeldende Kunst geven studenten hun visie op een ideale wereld.

500 JAAR UTOPIA
24 september 2016 – 17 januari 2017
Diverse locaties Leuven

Meer info:
www.utopialeuven.be
www.youtopia.be
www.tedxleuven.com/?q=tedxleuven-goes-utopia-2016

Frank Beckers